Ίσως πρόκειται για τεχνοκρατική εμμονή, αλλά δύσκολα μου βγάζει κανείς από το μυαλό ότι το πλέον δυσεπίλυτο πρόβλημα αυτής της χώρας είναι η οργάνωση και διοίκηση. Δεν είναι τόσο απλό, όσο ενδεχομένως ακούγεται. Η οργάνωση και διοίκηση, δεν είναι απλώς συστήματα και διαδικασίες.

Κυρίως είναι πρακτικές και νοοτροπίες, οι οποίες εμπλέκουν ανθρώπινες συμπεριφορές, οι οποίες με τη σειρά τους, νοηματοδοτούνται από ευρύτερες αξίες και μορφοποιούνται από κοινωνικώς αποδεκτά συστήματα κινήτρων και τιμωριών. Πάρτε το παράδειγμα της απόδρασης του τοξικομανούς στη Σίνδο Θεσσαλονίκης και των τραγικών συνεπειών της.
Το γενεσιουργό λάθος των αστυνομικών ήταν η μη «δέσμευση» του μεταγόμενου τοξικομανούς. Η οικειότητα των αστυνομικών με τον όχι ιδιαίτερα επικίνδυνο κρατούμενο (δεκαεπτά φορές είχε προσαχθεί στο αστυνομικό τμήμα) τους ώθησε να μην του περάσουν χειροπέδες, ως όφειλαν.

Δεν πρόκειται απαραίτητα για έλλειψη επαγγελματισμού. Πληθώρα ερευνών δείχνει ότι οι ρουτίνες συχνά τροποποιούνται στην πράξη από τους χρήστες τους, προκειμένου να προσαρμοστούν στις εκάστοτε περιστάσεις. Οδηγείτε πάντοτε εντός των ορίων ταχύτητας; Ο υπάλληλος τη τράπεζας σας ζητεί πάντοτε ταυτότητα; Ακολουθείτε ευλαβώς όλες τις διαδικασίες στη δουλειά σας; Η οργανωσιακή ζωή όχι μόνο βρίθει από παραλείψεις, αλλά, χωρίς αυτές, παραδόξως, δεν είναι εφικτή. Πόσες φορές διαμαρτυρόμαστε για «απαράδεκτη γραφειοκρατία» και για «έλλειψη κοινής λογικής», όταν ο υπάλληλος εμμένει στο γράμμα της τυπικής διαδικασίας; Μόνο σε έναν φανταστικό κόσμο, τα συστήματα, οι διαδικασίες και οι κανονισμοί υποκαθιστούν την ανθρώπινη κρίση.

Όσοι επικρίνουν τους αστυνομικούς της Σίνδου ότι δεν έπραξαν «τα αυτονόητα», μιλάνε εύκολα και αφηρημένα - πώς θα έπρεπε να είναι τα πράγματα- και γι' αυτό περιπίπτουν σε ανούσιο διδακτισμό. Όποιος προσεγγίζει το φαινόμενο εκ των ένδον, με βάση τη βιωμένη εμπειρία των μετεχόντων, γνωρίζει ότι, στην τριβή της καθημερινής ρουτίνας, τα άτομα «κόβουν δρόμο», προσαρμόζουν τις ρουτίνες, και ασκούν την κρίση τους σε συγκεκριμένες περιστάσεις. Αν αυτό το θεωρήσουμε δεδομένο, το πραγματικό ερώτημα είναι: τι κάνει ένας οργανισμός προκειμένου να βεβαιωθεί ότι η κρίση των μελών του ασκείται «φρόνιμα»;

Δυστυχώς, αυτό το ερώτημα σπάνια τίθεται. Οι μεν πολιτικάντηδες κάνουν επιδείξεις επικοινωνιακής πυγμής, οι δε επικεφαλής της Αστυνομίας διατάζουν τη διεξαγωγή μιας ακόμη Ένορκης Διοικητικής Εξέτασης! Η νοοτροπία της Ελληνικής Αστυνομίας, και της δημόσιας διοίκησης γενικότερα, είναι τιμωρητική - αμυντική, δεν είναι προληπτική-δημιουργική Πόσο συστηματικά εκπαιδεύει τα μέλη της η ΕΛ.ΑΣ.; Τι μαθαίνει η ΕΛ.ΑΣ, από τα λάθη της, και πώς αξιοποιεί τις εμπειρίες της; Πώς διοικούνται τα αστυνομικά τμήματα; Εκπαιδεύονται ουσιαστικά τα ηγετικά στελέχη της αστυνομίας στη διοίκηση και ηγεσία; Πώς ενθαρρύνονται οι αστυνομικοί να παίρνουν πρωτοβουλίες; Γίνονται ασκήσεις και έλεγχοι επιχειρησιακής ετοιμότητας; Πώς αξιοποιούνται τα αποτελέσματα των ετήσιων αξιολογήσεων; Συγκρίνει επιδόσεις διαφορετικών αστυνομικών τμημάτων η ΕΛ.ΑΣ., και τι μαθαίνει από αυτές; Συγκρίνει τις λειτουργίες και επιδόσεις της με αυτές των διεθνώς καλύτερων οργανισμών, όπως π.χ. της Βρετανικής Αστυνομίας, και πώς αξιοποιεί τα σχετικά συμπεράσματα; Πώς διαχέει τις άριστες πρακτικές; Διαθέτει η ΕΛ.ΑΣ. επαρκείς πόρους και τι κάνουν οι πολιτικοί της προϊστάμενοι γι αυτό; Λειτουργεί η ΕΛ.ΑΣ, με αμιγώς επαγγελματικές αξίες ή υπεισέρχονται στη λειτουργία της κομματικά κριτήρια;

Οι απαντήσεις σε αυτά τα πεζά ερωτήματα θα καθορίσουν ουσιαστικά την ποιότητα του αστυνομικού έργου. Οι απαντήσεις, όμως, δεν είναι απλώς οργανωτικού-διοικητικού τύπου, αλλά εξαρτώνται και από το ευρύτερο αξιακό περιβάλλον στο οποίο δραστηριοποιείται η αστυνομία. Ένας αστυνομικός μπορεί να διαθέτει επιχειρησιακή ετοιμότητα, αλλά να μην μπορεί να την ασκήσει, αν η περιρρέουσα ατμόσφαιρα δεν τον ενθαρρύνει. Είναι αξιοπρόσεκτο ότι, κυνηγώντας τον τοξικομανή δολοφόνο στη Σίνδο, οι αστυνομικοί πυροβολούσαν στον αέρα («Τα Νέα», 5/5/08). Δεν είναι τυχαίο. Αν οι αστυνομικοί σκότωναν τον νεαρό, αντιλαμβάνεστε τι θα γινόταν; Θα ξεσηκώνονταν οι κ. Αλαβάνος και Τσίπρας, τα αιμοβόρα ΜΜΕ θα μιλούσαν για «ένα ακόμα κρούσμα αυταρχισμού», οι σχολιαστές εντύπων που ανήγαγαν τον φτηνό «αντιεξουσιασμό» σε επάγγελμα και σήμερα επικρίνουν τον «αντιεπαγγελματισμό και τη δυσλειτουργία της ΕΛ.ΑΣ.» («Ελευθεροτυπία», 5/5/08), θα εκτόξευαν μύδρους κατά των «ανάλγητων αστυνομικών».

Στην Ελλάδα ό,τι και να κάνει η αστυνομία, λάθος είναι. Απειλείται από διαδηλωτές ένας αστυνομικός και πυροβολεί στον αέρα; Απαράδεκτο. Πυροβολεί ο τοξικομανής τους αστυνομικούς πριν επιβιβασθεί στο μοιραίο λεωφορείο και σκοτώσει τον οδηγό του και αυτοί απαντούν με πυροβολισμούς στον αέρα; Αίσχος. Να βλέπεις τον Αλαβάνο να διεκτραγωδεί τη «μειωμένη αποτελεσματικότητα» της αστυνομίας είναι σα να βλέπεις τον Καρατζαφέρη να λυπάται για την ξενοφοβία! Ίσως διαφεύγει του κ. Αλαβάνου ότι η «αποτελεσματικότητα» είναι και συνάρτηση του σεβασμού που απολαμβάνει ένας θεσμός.

Ο επαγγελματισμός του αστυνομικού αντανακλά σε μεγάλο βαθμό την υπόληψη με την οποία περιβάλλει η κοινωνία το έργο του. Σε όλες τις χώρες του κόσμου οι υπηρεσίες ασφαλείας κάνουν λάθη (συχνά διαβάζει κανείς αντίστοιχα παραδείγματα στη Βρετανία και τις Η.Π.Α.), αλλά μόνον εδώ οι παραλείψεις της ΕΛ.ΑΣ. εντάσσονται σε ένα ερμηνευτικό πλαίσιο απαξίωσης των θεσμών αστυνόμευσης. Αυτό το μακρόπλαίσιο ερμηνείας απαιτείται χρόνος και συστηματική προσπάθεια από όλους τους οργανωμένους φορείς (και κυρίως, φυσικά, την αστυνομία) για να αλλάξει. Δεν είμαι βέβαιος, όμως, ότι θέλουμε να αλλάξει.

Η αστυνομία στην Ελλάδα, όταν δεν είναι παράρτημα του εκάστοτε κυβερνώντος κόμματος, είναι ο βολικός σάκος του μποξ για να κάνει επίδειξη «αντιεξουσιαστικής» γυμναστικής ο κάθε πικραμένος. Την αστυνομία αγαπούμε να τη μισούμε. (Καθημερινή 11 Μαΐου 2008)

Του καθηγητή Οργανωοιακής θεωρίας στο ΑLΒΑ και στο University of Warwick
κ. Χαρίδημου Τσούκα

Πηγή Δημοσίευσης Άρθρου :

Περιοδικό «Αξιωματική Αστυνομία», σελ. 33
Τεύχος 18ο
Απρίλιος 2008